Hisse senedi bir şirketin anaparasının eşdeğer parçalarından biri. Bir şirkete ait hisse senedini satın alan kişiler o şirketin ortakları arasına katılırlar. Hisse senedi, şirket ile hisse sahibi arasındaki özel ilişkiyi ifade eder.
Hisse kelimesinin tam olarak anlamı ‘ortaklık’ demektir. ‘Hisse senedi’ ise bir şirketin anaparasının eşdeğer parçalarından birine denir. Her şirketin hisse senedi çıkartma yetkisi bulunmamakla birlikte, anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, özel kanunla kurulmuş kurumlar hisse senedi çıkartabilir. Bir şirkete ait hisse senedini satın alan kişi ya da kişiler, o şirketin ortağı olurlar. Ve bu şirketlere ait hisselerden satın alabilmeniz için şirketlerin öncelikle halka arz olup, hisse senetlerinin borsaya kayıt ettirilmesi gerekmektedir.
Hisse Senetleri ile ilgili her türlü yasal düzenleme Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanununda yer almaktadır.
Türk Ticaret Kanununa göre hisse sendi eşit paylara bölünen şirket ana sermayesinin en küçük parçasını temsil eder. Hisse senedi, sahibine şirketin sermayesindeki payı oranında şirkete ortk olma, kar payı alma, yönetime katılma ve oy hakkı verir. Hisse senetlerine ilişkin haklar ve yükümlülükler ile hisse senedi ihracına ilişkin şartlar Türk Ticaret Kanunu’nun çeşitli maddeleriyle düzenlenmiştir.
Anonim Şirketler, Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler gibi sermaye şirketleri ile Merkez Bankası gibi özel kanunla kurulan şirketlerin hisse senedi çıkarma yetkisi vardır. Sermaye şirketlerinin hisse senedi çıkarabilmesi için Sermaye Piyasası Kurulundan (SPK) izin almaları gereklidir.
Kişilerin borsalarda şahsen alım satım işlemi yapma yetkisi yoktur. Yatırımcılar, SPK’nın yetki belgesi verdiği aracı kurum aracılığıyla borsada hisse senedi alabilirler. Hisse senedi almak için yatırımcıların işlem yapmak istedikleri bir aracı kurum veya bankada yatırım hesabı açması gereklidir
Hisse Senedinin Avantajları
Hisse senedi, alternatif yatırım araçlarına göre sahiplerine bazı haklar ve avantajlar sağlar.
- Hisselerini satın aldıkların şirkete ortak olarak şirketin yönetimine katılma, oy hakkı, kar payı alma hakkı ve rüçhan gibi şirket ile ilgili özel haklara sahip olurlar.
- Hisse senetlerinin likiditesi oldukça yüksek olduğu için yatırımlarını kolayca nakde çevirebilirler. Hisse Senetleri kote edildikdikleri borsalarda kolayca satılarak nakde çevilebilir ve takas işlemleri iki kaç gün içinde tamamlanarak satış bedeli yatırımcının hesabına geçirilir.
- Şirketin değerinin zaman içinde artması halinde hisseleri elden çıkararak sermaye kazancı elde eder.
- Ortak oldukları şirketlerin dağıttığı temettüleri yani kar payını alarak ilave gelir sağlayabilirler.
- Bedelsiz sermaye artırımı için ihraç edilen bedelsiz hisseleri alma hakkına sahiptirler.
- Bedelli sermaye artırımında şirketin ihraç ettiği yeni payları öncelikli olarak ve uygun fiyata satın alma hakkına (rüçhan hakkı) ahip olurlar.
Hisse Senedi Çeşitleri Nelerdir?
- Nama Yazılı Hisse Senedi: Üzerinde hisse senedi sahibinin adı olan hisse senetleridir.
- Hamiline Yazılı Hisse Senedi: Üzerinde hisse senedinin sahibinin adı yazılı olmayan hisse senetleridir. Hisse senedinin sahibi ilgili Takasbank kayıtlarında adı yazılı kişidir. Borsada işlem gören hisse senetleri hamiline yazılı hisse senetleridir.
- Bedelli Hisse Senedi: Şirket tarafından sermye artırımı amacıyla bir bedel karşılığında ihraç edilen hisse senetleridir.
- Bedelsiz Hisse Senedi: Şirkete ait varlıkların değerlerinin artması üzerine yapılan bedelsiz sermaye artışı nedeniyle çıkartılan ve şirket ortaklarına bedelsiz olarak verilen hisse senetleridir.
- Adi Hisse Senedi: Sahiplerine hisseleri oranında kar payı, yönetime katılma ve oy hakkı veren hisse senetleridir.
- İmtiyazlı Hisse Senedi: Sahiplerine şirket ana sözleşmesinde belirtilen ayrıcalıklı haklar veren hisse senetleridir. İmtiyazlı hisse senedi sahiplerinin oy hakları ve kar payı hakları adi hisse senedi sahiplerinden farklıdır ve şirket ana sözleşmesinde belirtildiği gibi uygulanır.
- Primli Hisse Senedi: Nominal (üzerinde yazılı) değerden daha yüksek bir bedelle satışa çıkarılan hisse senetlerine primli hisse senedi adı verilir.
- Primsiz Hisse Senedi: Nominal değeri üzerinden satışa çıkarılan hisse senedi primsiz hisse senedidir.
- Kurucu Hisse Senedi: Şirketin kurucularına bedelsiz olarak verilen hisse senetleridir. Kurucu hisse senedi sahiplerinin yönetime katılma, ortaklık ve oy hakları yoktur ancak kar payı hakları vardır.
- İntifa Hisse Senedi: Ortaklık hakkı vermeyen, şirketlerin alacak veya hizmet karşılığı olarak verdikleri hisse senetleridir.
Hisse Senedi Sahiplerinin Hakları
- Temettü (Kar Payı) Alma Hakkı: Şirketin dağıtılmasına karar verdiği kardan hisse oranında pay alma hakkı.
- Rüçhan Hakkı: Şirketin yeni hisse senedi ihraç ederek sermye artırma kararı alması durumunda yeni hisseleri öncelikli olarak alma hakkı.
- Bedelsiz Hisse Alma Hakkı: Bedelsiz sermaye artırımında ihraç edilen hisse senetlerini bedelsiz olarak alma hakkı.
- Tasfiye Bakiyesi Hakkı: Şirketin tasfiyesi halinde tasfiye sürecinden sonra kalan bakiyeden hisse oranından pay alma hakkı
- Yönetime Katılma Hakkı: Şirketin genel kuruuna katılma hakkı.
- Oy Hakkı: Şirket genel kurulunda en az bir ok kullama hakkı ve genel kurul toplantılarında oy kullanarak yönetim kararlarına katılma hakkı.
- Bilgi Alma Hakkı: Şirketin faaliyetleri ve finansal durumu ile ilgili bilgi istemek hakkı.
- Özel Denetim İsteme Hakkı: Şirketin faaliyeleri veya finansal durumuna ilişkin olarak özel denetim yapılması talebinde bulunma hakkı. Şirketin genel kurulu bu talebi onayalarsa Ticaret mahkemesinden özel denetçi atanmasını talep edebilir.
Hisse Senedi Sahiplerinin Yükümlülükleri:
- Şirketin Sırlarını Saklamak: Ortaklık sırasında ve ortaklıktan ayrıkdıktan sonra şirketin sırlarını saklama yükümlülüğü.
- Taahhütlerini Yerine Getirme: Şirketin sermaye artırımı için ödemeyi taahhüt ettiği tutarları ödeme yükümlülüğü.
- Sözleşme Koşullarına Uyma: Ortaklık sözleşmesinde yer alan şartlara uyma yükümlülüğü.
- Limitli emir: fiyat ve miktar belirtilerek belirtilen koşullardan piyasaya dahil olunması sağlanır.
- Piyasa emri: güncel fiyattan miktar belirlenerek alım satıma ortak olunur.Limit ve piyasa emri bazı özel koşullar içerecek şekilde düzenlenebilir.
- Kalanı İptal Et: Emir girildiği anda bekleyen karşıt emirler piyasada eşleşir. Eşleşmeyen kısım ise kalanı iptal et ile iptal olur yani emir silinir.
- Gerçekleşmezse İptal Et: Bu emir türünde verilen emrin tamamının gerçekleşmesi ön koşulu vardır. Eğer emir girilir girilmez piyasada bu emrin karşılığı olmazsa emir iptal olur.