Asgari ücret veya minimum ücret, yasal bakımdan işçilere ödenebilecek en düşük seviyedir; işçilerin belirlenen sınırın altında emeğini satamayacaklarını belirtir. Çoğu ülke 20. yüzyılın sonuna doğru asgari ücret mevzuatını uygulamaya başlamıştır. İşçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım, kültür vb. gereksinimlerini günün fiyatları üzerinden en az düzeyde karşılayacak biçimde hesaplanır. Ülkelere göre asgari ücret açıklamaları değişkenlik gösterebilir; kimileri sadece saatlik bazda açıklarken diğerleri doğrudan belirli bir saatlik çalışmanın karşılığı olarak aylık bazda açıklar. Asgari ücret çalışma süresiyle yakından bağlantılıdır. Türkiye’de ise ilk kez 1974’te yayımlanan yönetmelikle asgari ücret uygulaması başladı. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 23. maddesine göre, çalışan herkesin kendine ve ailesine insanlık onuruna uygun bir yaşayış sağlayacak, her türlü sosyal koruma aracılığıyla da tamamlanan adil ve elverişli bir ücret almaya hakkı vardır. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 131 Sayılı Asgari Ücret Tespitine İlişkin Sözleşmesi’ne göre de, işçinin ve ailesinin ihtiyaçları, genel ücret seviyesi, hayat pahalılığı, sosyal güvenlik yardımları ile diğer sosyal grupların göreli hayat standartları; asgari ücretin belirlenmesinde dikkate alınması gereken unsurlardır. Türkiye bu Sözleşmeyi henüz onaylamamış olsa da imzacısı olduğu Avrupa Sosyal Şartı, taraf ülkelere benzer bir yükümlülük getiriyor. Avrupa Sosyal Şartı’nın 4. maddesine göre, “Tüm çalışanların, kendileri ve ailelerine iyi bir yaşam düzeyi sağlamak için yeterli ve adil bir ücret alma hakkı” var. Ancak sendikalar, Türkiye’de bu maddeye uygun hareket edilmediğini ve asgari ücretin belirlenmesinde işçinin ailesinin hesaba katılmadığını ifade ediyorlar.
Brüt ve Net Maaş Arasındaki Farklar Nelerdir?
- Brüt maaş her zaman net maaştan fazladır.
- Brüt maaş tüm vergilerin içerisinde yer aldığı maaştır.
- Net maaş vergi kesintilerin yapıldıktan sonra elde kalan maaştır.
- Brüt maaş bir işe başlamadan önce belirlenen maaştır.
- Net maaş brüt maaş üzerinden belirlenir.
- Yıl içerisinde brüt maaş kesintilere göre değişiklik gösterebilir.
- Net maaşta zam olmadığı sürece herhangi bir değişiklik olmaz.
Brüt maaş hesaplaması yapılırken kesilen vergiler toplanır. Kesilen vergiler şunlardır:
- SGK primi
- işsizlik primi
- gelir vergisi
- damga vergisi
Brüt maaşın hesaplaması ise şu şekildedir:
Brüt maaş = net maaş + SGK primi + işssizlik primi + gelir vergisi + damga vergisi
Net maaş hesaplaması yapılırken vergiler brüt maaştan çıkarılır. Net maaş hesaplaması şu şekilde yapılır:
Net maaş = brüt maaş - toplam kesintiler (SGK primi - işsizlik primi – gelir vergisi – damgası vergisi – aile geçim indirimi)
Brüt maaş – SGK primi (%14) – işsizlik primi (%1) = gelir vergisi matrahını verir.
Gelir vergisi matrahı – gelir vergisi – damga vergisi (0,00759) = net maaşı verir.
Gelir Vergisi Dilimi Nasıl Hesaplanır?
Gelir vergisi dilimi hesaplanırken ilk önce vergi matrahı hesaplanmalıdır. Örnek olarak;
6000 TL brüt ücret alan bir çalışan;
SGK primi olarak 6000 x %14 = 840 TL
İşsizlik primi olarak 6000 x %1 = 60 TL ödeyecektir.
SGK primi ve işsizlik primi brüt ücretten düşerek gelir vergi matrahı hesaplanır.
Gelir vergi matrahı = 6000 – 840 – 60 = 5100 TL olarak hesaplanır.
5100 TL, 24.000 TL’nin altında olduğu için 1. vergi dilimine tabi tutulur. Bu yüzden gelirinden %15 vergi oranı düşülür.
5100 x %15 = 765 TL vergi ödeyecektir.
Türkiye de asgari ücret nasıl hesaplanır ?
Türkiye’de asgari ücret, Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmektedir. Bu komisyonda 15 üye bulunuyor. Komisyon üyeleri; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından 2 temsilci, TÜİK temsilcisi, Kalkınma Bakanlığı temsilcisi ve Hazine Müsteşarlığı temsilcisi, bünyesinde en çok işçiyi bulunduran en üst işçi kuruluşunun değişik işkolları için seçeceği beş temsilci, bünyesinde en çok işvereni bulunduran işveren kuruluşunun değişik işkolları için seçeceği beş temsilcidir. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı başkanlığında, Bakanlık'ta yapılacak ilk toplantının ardından komisyon, işçi ve işverenin ev sahipliğinde de ayrı ayrı toplanıyor. Komisyon, son toplantısını yine Bakanlık'ta yapıyor. Bakanlığın belirlediği üyelerden birinin başkanlık ettiği komisyon, en az 10 üyenin katılımıyla toplanıp, oy çokluğuyla karar veriyor. Oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu tarafın çoğunluğu sağladığı kabul ediliyor.
Asgari Ücret 2022 Yasal Kesintileri
(01.01.2022 – 31.12.2022)
Brüt Ücret 5.004,00 TL
Sigorta Primi İşçi Payı 700,56 TL
İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı 100,08 TL
Gelir Vergisi Matrahı kaldırıldı
Gelir Vergisi kaldırıldı
Damga Vergisi kaldırıldı
Kesintiler Toplamı 800,64 TL
Asgari Geçim İndirimi kaldırıldı
NET ÜCRET (Asgari Ücret + AGİ Dahil) 4.253,40 TL
2021 Asgari Ücret İşverene Maliyeti Tablosu
Asgari Ücret 4.253,40 TL
SGK Primi % 15,5 (İşveren Payı) 700,56 TL
İşveren İşsizlik Sigorta Fonu 100,08 TL
İşverene Toplam Maliyeti 5.879,70 TL
2015-2021 yıllar arası Asgari ücret fiyatları
2005 yılı Net: 350.15 TL Brüt: 488.70 TL
2006 yılı Net: 380.46 TL Brüt: 531 TL
2007 yılı Net: 403.03 TL Brüt: 562.50 TL
2008 yılı Net: 481.55 TL Brüt: 608.40 TL
2009 yılı Net: 527.13 TL Brüt: 666 TL
2010 yılı Net: 576.57 TL Brüt: 729 TL
2011 yılı Net: 629.96 TL Brüt: 796.50 TL
2012 yılı Net: 701.13 TL Brüt: 886.50 TL
2013 yılı Net: 773.01 TL Brüt: 978.60 TL
2014 yılı Net: 846 TL Brüt: 1,071 TL
2015 yılı Net: 949.07 TL Brüt: 1,201.50 TL
2016 yılı Net: 1,300.99 TL Brüt: 1,647 TL
2017 yılı Net: 1,404.06 TL Brüt: 1,777.50 TL
2018 yılı Net: 1,603 TL Brüt: 2,029 TL
2019 yılı Net: 2.020 TL Brüt: 2.558 TL
2020 yılı Net: 2.324 TL Brüt: 2.943 TL
2021 yılı Net: 2.825,90 TL Brüt: 3.577,50 TL
2022 yılı Net: 4.253,40 TL Brüt: 5.004,00 TL
2005 den önceki yıllar için;
YIL/DÖNEM 16 Yaşından Büyükler İçin 16 Yaşından Küçükler İçin
01.01.2000 - 30.06.2000 109.800.000.-TL 93.600.000.-TL
01.07.2000 - 31.12.2000 118.800.000.-TL 101.250.000.-TL
01.01.2001 - 30.06.2001 139.950.000.-TL 118.957.500.-TL
01.07.2001 - 31.07.2001 146.947.500.-TL 124.920.000.-TL
01.08.2001 - 31.12.2001 167.940.000.-TL 142.749.000.-TL
01.01.2002 - 30.06.2002 222.000.750.-TL 188.700.750.-TL
01.07.2002 - 31.12.2002 250.875.000.-TL 213.210.000.-TL
01.01.2003 - 31.12.2003 306.000.000.-TL 256.500.000.-TL
01.01.2004 - 30.06.2004 423.000.000.-TL 360.000.000.-TL
01.07.2004 - 31.12.2004 444.150.000.-TL 378.000.000.-TL
sonuç olarak geçmiş yıllardaki asgari ücretlere bakılınca asgari ücret ne kadar artarsa piyasa fiyatları o kadar çok artıyor. 2015den öncesi 50TL-100TL arası zam yapılırken 2015 den sonra 100den fazla hatta 500₺ zam yapılmış, yani Bence günümüzün fahiş fiyat artışların sebebi budur.
Mesela en büyük perakende şirketlerinden bir tanesi ele alırsak 10bin mağazası olduğunu düşünürsek ve minimum 5 tane çalışanı olsa asgari ücrete yapılan zam kadar günlük aylık yıllık Kârını karşılamak için sattığı ürün ve hizmetlere o kadar zam yapacaktır.
