Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışını ifade eden bir durumdur. Diğer bir tanımı nominal millî gelirin, bu gelirle satın alınan mal miktarına (gerçek millî gelire) nazaran artması yani şişmesi demektir. Deflasyonun tersidir.
İlk tanımda iki durumdan bahsedilmektedir :
Birinci olarak tek bir fiyat ya da fiyat grubu değil, fiyatlar genel seviyesi gösterge alınmaktadır.İkinci olarak artışın bir kereye ya da birkaç defaya mahsus olmadığı, sürekli olduğu vurgulanmaktadır.
Fiyatların genel seviyesi, ekonomide seçilen belli bir mal ve hizmet kümesinin (sepetinin) parasal karşılığıdır. Fiyatlar, mal ve hizmetlerle dolaşımdaki para miktarı arasındaki dengeye göre oluşur. Para miktarındaki artış (emisyon), mal ve hizmet miktarındaki artış (büyüme) ile dengeli olursa fiyatların genel seviyesi değişmez. Ama bunlardan biri diğerinden fazla üretilirse az üretilen kıymetli hale gelir.
Ekonomide enflasyon, ürün ve servis fiyatlarının genel düzeyde sürekli ve hissedilir artışını ifade eder. Genel yanılgının aksine, söz konusu olan mal ve servis fiyatlarındaki artış değil, paranın alım gücünde olan azalmadır. “Enflasyon nedir?” sorusunu daha basit ölçüde cevaplamak gerekirse; enflasyon, var olan 10 TL ile bir önceki seneye ya da döneme göre daha az ürün ve hizmet satın alınabilmesidir. Örneğin, enflasyon oranının %8 olduğu bir durumda, tanesi 1 TL olan bir çikolatanın fiyatı bir sonraki sene 1,08 TL olacaktır.
Merkez Bankaları tarafından %2-3 arasında değişen enflasyon oranları, ekonomiyi dengede tutabilmek açısından gerekli görülüyor. Enflasyonun, ılımlı kabul edilen bu oranın çok üzerinde, ayda %50’den fazla artış göstermesi, ve kontrolün dışında yükselmesi hiperenflasyon, tam tersi bir senaryoda, enflasyon oranının sıfırın altına düşmesi ise deflasyon olarak adlandırılmaktadır.
Enflasyonun haddinden fazla olmasının olumsuz ekonomik sonuçlarının olacağı gibi, deflasyon olmasının ekonomi üzerindeki etkisi de en az hiperenflasyon kadar kötü olabilir. Buna bağlı olarak politika oluşturucular 20. yüzyılın sonundan itibaren enflasyonu yıllık %2 oranında sabit tutmayı hedeflediler.
Enflasyon hesaplamaları için resmi istatistik kurumları tarafından belirlenen ve temsili bazı malları içeren bir sepet oluşturulur. Türkiye’de TÜİK tarafından belirlenen sepet değerinin zaman içerisindeki değişimleri gözlenir. Resmi istatistik kurumları, fiyat değişimi saptamaları için her ay, muayenehaneler, benzin istasyonları, hizmet sağlayıcılar gibi birçok yeri inceler. Oluşturulan bu endeks kullanılarak “Enflasyon nasıl hesaplanır?” sorusunun birden fazla cevabı olmasına rağmen, genel olarak iki farklı şekilde hesaplanır.
TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE-CPI): tüketim malları veya hizmetlerinin (yakıt, gıda, giyim, binek araç gibi) hesaplamasında kullanılır. Tüketici bakış açısından değişimi gösteren bir endekstir.
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE-PPI): yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerden oluşturulan endekste zamanla gerçekleşen değişimleri gösterir. Bu endeks üretici bakış açısına göre yorumlanmaktadır.
Detaylandırılan her iki kategori için de, mevsimsel (geçici) etkilerin elendiği ve Çekirdek olarak adlandırılan hesaplama yöntemleri bulunmaktadır.
İlk tanımda iki durumdan bahsedilmektedir :
Birinci olarak tek bir fiyat ya da fiyat grubu değil, fiyatlar genel seviyesi gösterge alınmaktadır.İkinci olarak artışın bir kereye ya da birkaç defaya mahsus olmadığı, sürekli olduğu vurgulanmaktadır.
Fiyatların genel seviyesi, ekonomide seçilen belli bir mal ve hizmet kümesinin (sepetinin) parasal karşılığıdır. Fiyatlar, mal ve hizmetlerle dolaşımdaki para miktarı arasındaki dengeye göre oluşur. Para miktarındaki artış (emisyon), mal ve hizmet miktarındaki artış (büyüme) ile dengeli olursa fiyatların genel seviyesi değişmez. Ama bunlardan biri diğerinden fazla üretilirse az üretilen kıymetli hale gelir.
Ekonomide enflasyon, ürün ve servis fiyatlarının genel düzeyde sürekli ve hissedilir artışını ifade eder. Genel yanılgının aksine, söz konusu olan mal ve servis fiyatlarındaki artış değil, paranın alım gücünde olan azalmadır. “Enflasyon nedir?” sorusunu daha basit ölçüde cevaplamak gerekirse; enflasyon, var olan 10 TL ile bir önceki seneye ya da döneme göre daha az ürün ve hizmet satın alınabilmesidir. Örneğin, enflasyon oranının %8 olduğu bir durumda, tanesi 1 TL olan bir çikolatanın fiyatı bir sonraki sene 1,08 TL olacaktır.
Merkez Bankaları tarafından %2-3 arasında değişen enflasyon oranları, ekonomiyi dengede tutabilmek açısından gerekli görülüyor. Enflasyonun, ılımlı kabul edilen bu oranın çok üzerinde, ayda %50’den fazla artış göstermesi, ve kontrolün dışında yükselmesi hiperenflasyon, tam tersi bir senaryoda, enflasyon oranının sıfırın altına düşmesi ise deflasyon olarak adlandırılmaktadır.
Enflasyonun haddinden fazla olmasının olumsuz ekonomik sonuçlarının olacağı gibi, deflasyon olmasının ekonomi üzerindeki etkisi de en az hiperenflasyon kadar kötü olabilir. Buna bağlı olarak politika oluşturucular 20. yüzyılın sonundan itibaren enflasyonu yıllık %2 oranında sabit tutmayı hedeflediler.
ENFLASYON NASIL HESAPLANIR?
Enflasyon hesaplamaları için resmi istatistik kurumları tarafından belirlenen ve temsili bazı malları içeren bir sepet oluşturulur. Türkiye’de TÜİK tarafından belirlenen sepet değerinin zaman içerisindeki değişimleri gözlenir. Resmi istatistik kurumları, fiyat değişimi saptamaları için her ay, muayenehaneler, benzin istasyonları, hizmet sağlayıcılar gibi birçok yeri inceler. Oluşturulan bu endeks kullanılarak “Enflasyon nasıl hesaplanır?” sorusunun birden fazla cevabı olmasına rağmen, genel olarak iki farklı şekilde hesaplanır.
TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE-CPI): tüketim malları veya hizmetlerinin (yakıt, gıda, giyim, binek araç gibi) hesaplamasında kullanılır. Tüketici bakış açısından değişimi gösteren bir endekstir.
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE-PPI): yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerden oluşturulan endekste zamanla gerçekleşen değişimleri gösterir. Bu endeks üretici bakış açısına göre yorumlanmaktadır.
Detaylandırılan her iki kategori için de, mevsimsel (geçici) etkilerin elendiği ve Çekirdek olarak adlandırılan hesaplama yöntemleri bulunmaktadır.