Koronavirüs nedir?
Koronavirüsler, tek zincirli, pozitif polariteli, zarflı RNA virüsleridir. Pozitif polariteli oldukları için RNA’ya bağımlı RNA polimeraz enzimi içermezler, ancak genomlarında bu enzimi kodlarlar. Yüzeylerinde çubuksu uzantıları vardır. Bu çıkıntıların Latince’deki“corona”, yani “taç” anlamından yola çıkılarak bu virüslere Coronavirus (taçlı virüs) ismi verilmiştir Koronavirüsler (CoV), soğuk algınlığı gibi toplumda yaygın görülen, kendi kendini sınırlayan hafif enfeksiyon tablolarından, Orta Doğu Solunum Sendromu (Middle East Respiratory Syndrome, MERS) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) gibi daha ciddi enfeksiyon tablolarına neden olabilen büyük bir virüs ailesidir. Koronavirüslerin insanlarda bulunan, insandan insana kolaylıkla bulaşabilen çeşitli alt tipleri (HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKU1-CoV) bulunmaktadır. İnsanlar arasında dolaşan bu alt türler çoğunlukla soğuk algınlığına sebep olan virüslerdir.SARS-CoV, 21. yüzyılın ilk uluslararası sağlık acil durumu olarak 2003 yılında, daha önceden bilinmeyen bir virüs halinde ortaya çıkmış olup yüzlerce insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Yaklaşık 10 yıl sonra koronavirüs ailesinden, daha önce insan ya da hayvanlarda varlığı gösterilmemiş olan MERS-CoV, Eylül 2012’de ilk defa insanlarda Suudi Arabistan’da tanımlanmış; ancak daha sonra aslında ilk vakaların Nisan 2012’de Ürdün Zarqa’daki bir hastanede görüldüğü ortaya çıkmıştır. 31 Aralık 2019’da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Çin Ülke Ofisi, Çin’in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarını bildirmiştir. 7 Ocak 2020’de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir koronavirüs (2019-nCoV) olarak tanımlanmıştır. Daha sonra 2019-nCoV hastalığının adı COVID-19 olarak kabul edilmiş, virüs SARS CoV’e yakın benzerliğinden dolayı SARS-CoV-2 olarak isimlendirilmiştir.Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19 salgınını 30 Ocak’ta “uluslararası boyutta halk sağlığı acil durumu” olarak sınıflandırmış, ilk salgının başladığı Çin dışında 113 ülkede COVID-19 vakalarının görülmesi, virüsün yayılımı ve şiddeti nedeniyle 11 Mart’ta küresel salgın (pandemi) olarak tanımlamıştır.
Koronavirüs aşı çalışmaları
Ve 11 Marttan itibaren aşı çalışmaları başlamıştır ve 2021 başlarında aşı çalışmaları sona yaklaşılmıs ve faz aşamaları tamamlanmadan 3. Faz safhasında bir çok ülke aşı çalışmalarına onay vermişler ve milyonlarca sipariş verilmiştir.
COVID‑19 aşısı, COVID-19 hastalığına karşı kazanılmış bağışıklık sağlamayı amaçlayan bir biyoteknoloji ürünüdür. 231 aşı adayı hâlâ geliştirme aşamasındadır ve hiçbir adayın güvenliğini ve etkinliğini kanıtlamak için klinik denemeleri henüz tamamlanmamıştır. Ağustos ayında en az 24 aşı adayı açıklandı veya klinik deneylere tabi tutuldu, altısı başlangıç aşaması olan aşama III'te ve 18'i aşama I-II'dedir.(Ocak 2021)
Türkiye'de COVID-19 pandemisine karşı 2020 yılında 12 aşı çalışması başlatıldı. Bu aşı çalışmalarında Aralık 2020 itibarıyla sadece bir tanesi Klink Faz II'e geçmiş durumda.
Pre-Klinik Aşamadaki Türk Covid-19 Aşı çalışmaları:
- Selçuk Üniversitesi RNA teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Ege Üniversitesi DNA teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Ankara Üniversitesi replike olmayan viral vektör teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Erciyes Üniversitesi replike olmayan viral vektör teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Koçak Farma İlaç San AŞ inaktif virüs teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Selçuk Üniversitesi inaktif virüs teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Ali Aydınlar Üniversitesi ve Acıbadem Labmed Sağlık Hizmetleri canlı-atenüe virüs teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Boğaziçi Üniversitesi protein alt ünite (mikrokürecik) teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- İzmir Biotıp ve Genom Merkezi protein alt ünite teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Bezmialem Vakif Üniversitesi virüs benzeri partikül teknolojik alt yapılı aşı çalışması
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi virüs benzeri partikül teknolojik alt yapılı aşı çalışması
Klinik Faz II Aşamadaki Türk Covid-19 Aşı çalışmaları:
Erciyes Üniversitesi inaktive virüs teknolojik alt yapılı aşı çalışması (ERUCOV-VAC - Üretici Koçak Farma AŞ)
Dünya da vurulmaya başlanmış aşı çeşitleri ;
- Sputnik V
Sputnik V ya da resmî kayıt adıyla Gam-COVID-Vac , Gamaleya Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Araştırma Enstitüsü tarafından üretilen COVID-19 aşısı adayıdır. Aşının klinik bilgileri paylaşmamasından dolayı bir çok ülke tepki göstermiştir.
- CoronaVac
Çinli biyofarmasötik şirketi Sinovac tarafından geliştirilen bir COVID-19 aşısı adayıdır. 2020'nin ortalarından itibaren, aşı adayı Faz III klinik araştırmalarından geçmeye başladı. Aşılama, üç hafta arayla verilen iki doz gerektirmektedir. 19 Ekim'de Brezilya'daki Faz III denemesinin ön sonuçları, CoronaVac'ın COVID-19'a karşı koruma sağlamada güvenli göründüğünü gösterdi. Ekim ayında, Brezilya'nın ulusal sıhh gzetim kurumu Anvisa, 6 milyon doz CoronaVac ve hammadde ile ek 40 milyon doz üretmek için ithalat yetkisi verdi.Brezilya 11 Kasım'da devam etmeden önce bir gönüllünün intihar etmesinin ardından 10 Kasım tarihinde Faz III çalışmaların durdurmuştu. Aşı, COVID-19 için kimyasal olarak inaktive edilmiş bir tam virüs aşısıdır. 19 Kasım'da Türkiye Sağlık Bakanı, ülkenin BNT162b2 dozlarını satın almak için görüşmelerde bulunduğunu açıkladı. Sağlık Bakanının 25 Kasım tarihinde yaptığı açıklamaya göre, 50 Milyon doz CoronaVac aşısı şubata kadar alınmış ve öncelikli gruplar üzerinde uygulanmış olacak. 2021'in başlarında yapılması planlanan ilk toplu aşılama için sağlık bakanlığı tarafından risk grupları belirlenmiştir ve aşı takvimi yayınlanması bekleniyor.
- Pfizer-BioNTech
BNT162 kod adı ile BNT162b2 bilinen adıyla Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısı, marka adıyla Comirnaty ya da uluslararası tescil adıyla Tozinameran 2020'de III. Faz klinik deney değerlendirilmesinde bulunan bir COVID-19 aşısı'dır. ABD merkezli Pfizer ile birlikte geliştirdikleri koronavirüs aşısında yüzde 90 başarıya ulaştıklarını açıklayan Almanya merkezli BioNTech şirketi, aileleri Türkiye'den Almanya'ya göçmüş Özlem Türeci ve Uğur Şahin tarafından üretilmiştir. 9 Kasım'da, COVID-19 teşhisi konan 94 araştırma katılımcısının ara analizi, aşı adayının enfeksiyonu önlemede %90 etkili olduğunu gösterdi. Aşılama, üç hafta arayla verilen iki doz gerektirmektedir. BNT162 aşı adayı için BioNTech'in kullandığı teknoloji, SARS-CoV-2 koronavirüsün (COVID-19) yüzeyinde bulunan spike proteinin (başak proteinin) bir kısmını kodlayan ve virüs proteini enfeksiyonuna karşı bir bağışıklık tepkisini tetikleyen haberci RNA (mRNA) kullanımına dayanmaktadır. Türkiye de on görüşmeler devam etmektedir.