Tahvil, anonim şirketlerin kaynak bulmak amacıyla ticaret ya da sermaye piyasası kanunlarına göre, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları, vadesi bir yıldan uzun borç senedidir.
Üzerinde bulunan kupon ve/veya anapara vadesi geldiğinde borçlu olan şirketin borçlarını ödemesi esasına dayanan bu menkul değerler, şirketlere ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlama amacını taşımaktadır. Devlet tahvillerinde bulunan vade ve faiz riskinin yanı sıra, özel şirketlerin çıkardıkları menkul kıymetler devlet tahvillerinde sembolik olan müşteri riskini daha geniş olarak bünyesinde bulundurmaktadır. Bu nedenle tahvili alınacak şirketin, sağlam bir mali analiz sürecinden geçirilmesi gerekmektedir.
Her şirket tahvil ihracı, ihraç eden firma ile yatırımcı arasında yapılan bir anlaşmayı içerir. Tahvillerin ihraç koşulları genel olarak ihraç edildiği ülke ve pazarların özel koşullarına ve düzenlemelerine tabidir. Tahvillerin türleri, nasıl ihraç edileceği, halka arzedilen tahvillerde arz koşulları ile, borsalara kotasyon koşul ve yöntemleri, teminatlarının neler olacağı, geri çağrılma koşulları, faiz ve diğer menfaatlerin sağlanma biçim ve şekilleri, tahvil sahiplerinin hakları ve ihraç eden şirketin yükümlülükleri başta ticaret hukuku ve sermaye piyasası hukuku düzenlemeleri olmak üzere ayrıntılı bir biçimde düzenlenmektedir.
Kısa vadeli finansman ihtiyacını karşılamak için borçlanmayı tercih eden özel şirketler tahvil çıkartırlar. Faiz getirisini beklentilerine uygun gören yatırımcılar da tahvili satın alma yolunu seçerler. Belirli dönemlerde şirket tarafından tahvil sahiplerine belirli bir faiz ödemesi yapılır. Bu ödemeler genellikle 6 ayda bir sunulur. Tahvilin vadesi sona erdiğinde ise şirket, tahvili yatırımcıdan anapara karşılığında geri kalır. Vade süresince alınan faiz ödemeleri yatırımcının kârını oluşturur. Şirket açısından bakıldığında ise, şirketin kısa vadeli finansman ihtiyacı karşılanmış olmaktadır. Bu ilişki, tahvil alım-satımının özünü oluşturur.
Tahvil devlet tarafından da çıkartılır. Devlet tahvillerinin riski düşük olmakla birlikte kâr oranı, yani faiz getirisi düşüktür. Tahvillerin faiz getirisinin yükseldiği ölçüde riski de yükselecektir.
Tahviller iskonto esasına dayalı olarak satılmaktadır. Bir sanayi kuruluşu veya mali bir kurum tahvil ihraç edip bunu alıcıya iskonto ederek sattığında, alıcı iskonto oranında satıcıya eksik ödeme yapmakta ancak vade sonunda tahvil nominal değerini tahsil etmektedir.
Tahvilin özellikleri:
- Kıymetli bir evrak statüsü taşır.
- Bir borç senedidir.
- Tahvil sahibi olan yatırımcı, tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısı konumundadır.
- Anonim şirketler tarafından tahvil çıkarılabilir.
- Şirketlerin haricinde, devlet ve belediyeler gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından da tahvil çıkarılabilir.
- Tahvilde yer alan vade sona erdiğinde tahvil sahibi ile şirket veya kurum arasındaki hukuki ilişki sona erer.
- Anonim şirketler için bir borç senedi niteliği taşıyan tahvil, satın alan kişiler için ise alacak senedi niteliği taşımaktadır.
- Bir tahvilin nominal değerinin alt ve üst sınırı, o tahvili çıkaran anonim şirket tarafından belirlenir.
- Tahviller, mevzuatta nominal değerinin altında bir değerle (ıskontolu olarak) ihraç edilebilmektedir.
- Tahviller hamiline ya da satın alan kişinin adına (namına) yazılı olabilir.
- Tahvil sahibinin şirketin kâr veya zararı üzerinde bir sorumluluğu yoktur. Tahvil sahipleri yalnızca şirkete faiz karşılığı borç veren yatırımcılardır.
- Tahvilin sabit getirili bir menkul kıymet olması sebebiyle getirisi önceden bilinmektedir.
- Faiz ve anapara alacağının dışında tahvil sahibinin şirket üzerinde bir hakkı yoktur.
- Tahvil sahibinin şirket yönetiminde söz hakkı yoktur.
- Şirket tarafından kâr dağıtımı yapılmadan önce tahvil sahiplerinin alacakları ödenir.
Tahvil almadan önce bazı terimlerin ne anlama geldiğini bilmelisiniz;
- Nominal Değer: Tahvil senedinin üzerinde yazılı olan değerdir. Vade dolduğunda yatırımcıya geri ödenecek bedeli temsil eder.
- Kupon Oranı: Tahvilin nominal değeri üzerinden hesaplanan yüzdelik faiz oranıdır.
- Kupon Tarihleri: Tahvil ihraççısı tarafından faiz ödemelerinin yapılacağı tarihlerdir. Kupon ödemeli tahviller, genel olarak yılda bir veya altı ayda bir kupon ödeme periyotunda olurlar.
- Vade: Sona erdiğinde tahvil üzerinde yazan nominal değerin ödeneceği tarihi ifade eder.
- İhraç Fiyatı: Tahvillerin, tahvil ihraççısı tarafından satışının ilk kez yapıldığı fiyattır.