Açık Piyasa İşlemleri Merkez Bankası'nın dolaşımdaki para miktarını kontrol edebilmek amacıyla hazine bonosu, tahvil ve hisse senedi alım satımına gitmesidir. Merkez Bankası’nın amacı, banka rezervleri ile oynayarak para arzını etkilemektir. Bu durum, piyasada miktar ve fiyat olmak üzere iki etki meydana getirir. Merkez Bankası piyasadaki likidite fazlasını emmek için senet satar. Para darlığı çekildiğinde ise bu senetleri piyasadan satın alarak piyasadaki parayı bollaştırır. Bankalararası Para Piyasası işlemleri de “Açık Piyasa İşlemleri” kapsamı içerisindedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bünyesinde bu tür işlemler, Açık Piyasa İşlemleri ve Para Piyasası Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir.
TCMB, açık piyasa işlemlerini birkaç işlem türünü kullanarak gerçekleştirir. Açık piyasa işlemleri, etkileri tam olarak ölçülebildiği için son derece avantajlıdır. Ayrıca APİ’ler, kontrol edilebilir ve tersine çevrilebilir bir yapıya sahiptir. Bu da açık piyasa işlemlerini daha güvenilir bir hâle getirir. Açık piyasa işlemleri, küçük alım-satımlar yoluyla da gerçekleştirilebilir. Bu durum, para tabanı üzerinde minimal değişikliklerin yapılmasına dâhi izin verir. Tüm bu avantajlar ve hızlı sonuçlar ortaya koymasından ötürü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, açık piyasa işlemlerini sıklıkla tercih eder.
Türkiye’de açık piyasa işlemleri, Merkez Bankası tarafından finans piyasasındaki kısa vadeli faiz oranlarının politika faizleri etrafında oluşmasını sağlamak ve likiditeyi düzenlemek için kullanılır. Açık piyasa işlemlerinin genel çerçevesi, Merkez Bankası Kanunu’nun 52’inci ve 56’ıncı maddeleriyle belirlenmiştir. Açık piyasa işlemleri, yalnızca para politikası amaçları için yürütülür ve Hazineye, kamu kurum ve kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlara kredi sağlamak amacıyla yapılamaz. Bunun yanında Merkez Bankası, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan satın alamaz. Merkez Bankası tarafından belirlenen politika faizi, bir hafta vadesi olan repo ihale faiz oranını ifade eder.
Açık Piyasa İşlemleri çeşitleri nelerdir?
- Depo; Merkez Bankasının belirli vadeler ile bankalara teminat ve limitleri doğrultusunda sağladığı mevduat olanağıdır. Söz konusu bankalar bu sayede; Merkez Bankasının aynı gün içerisinde ilan ettiği faiz oranlarından, Türk lirası şeklinde borç alıp verebilirler. Depo imkânı, Merkez Bankası bünyesinde faaliyet gösteren Bankalararası Para Piyasası aracılığı ile sağlanır. 2 çeşitli vardır; (1) Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen Depo İşlemleri ve (2) Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen GLP Depo İşlemleri