Bono emre yazılı bir ödeme taahhüdüdür. Ödeme kolaylığı sağlayan ve nakit yerine geçen emre yazılı kambiyo senetlerine de, sermaye piyasaları aracılığıyla finansman sağlamak için ihraç edilen sabit getirili menkul kıymetlere de bono denir.
Kıymetli evrak sayılan bonoyu düzenleyen borçlu (keşideci /muhatap), bononun üzerinde yazılı tutarı bononun alacaklısına (lehtar) veya emrettiği kişiye, varsa bononun üzerinde yazılı ödeme tarihinde ve yerinde, yoksa ibrazında, kayıtsız şartsız ödeme taahhüdünde bulunur. Bonolar ancak emre yazılı olarak düzenlenebildikleri ancak ciro edilerek devredilebilirler.
Borsada işlem gördükleri için menkul kıymet sınıfına giren ve risksiz veya düşük riskli ve sabit getiri sağlayan bonolar ise devletler, yerel yönetimler veya özel şirketler tarafından ihraç edilen, Hazine Bonosu, Devlet Tahvili, Banka Bonosu, Finansman Bonosu gibi çeşitleri olan borçlanma araçlarıdır. Borsada işlem gören bonoların ihraçları, alım ve satımları 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu, kambiyo senedi niteliğinde olan bonolar 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabidir.
Bononun Zorunlu Unsurları ve Şartları
Aşağıda belirtlen Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 776. maddesinde açıklanan özel şekil şartlarına uyularak düzenlenmeyen bono veya emre yazılı senetler bono niteliği taşımaz;
- Bono veya Emre Muharrer Senet: Bono metninde "Emre Yazılı Senet" veya "Bono" ibaresinin bulunması zorunludur.
- Kayıtsız ve Şartsız Ödeme Taahhüdü: Bononun, borçlunun bono üzerinde yazılı tutarı “kayıtsız şartsız ödeyeceği” taahhüdünü içermesi gereklidir.
- Ödeme Tarihi: Vade tarihi içeren bonolar vade tarihinde, içermeyenler ise görüldüğünde ödenir. Vade tarihi bononun zorunlu şekil şartlarından biri değildir.
- Ödeme Yeri: Üzerinde ödeme yeri yazılı olmayan bonoların düzenleme yeri ödeme yeri sayılır. Ödeme yeri bononun zorunlu şekil şartlarından biri değildir.
- Alacaklının (Lehdarın) Adı ve Soyadı: Bono hamiline düzenlenemediği için bononun üzerinde yazılı tutarın ödeneceği kişinin adı ve soyadı yazılır.
- Düzenlenme Tarihi: Üzerinde düzenlenme tarihinin yazılı olmayan boolar geçersiz sayılır.
- Düzenleyenin Adı Soyadı ve İmzası: Bononun borçlunun adı soyadı ve imzasını içermesi gerekir.
- Ciro İşlemleri: Bono üzerindeki haklar ciroyla 3.kişilere kayıtsız ve şartsız devredilebilir. 2 türlü ciro yapılır;
- Tam Ciro: Bononun arka yüzüne ciro yapılacak kimsenin adı ve soyadı ve ünvanını ve "Ödeyiniz" ibaresini yazılarak imzalanır.
- Beyaz Ciro: Bononun arka yüzünün imzalanması yeterlidir.
- Hazine Bonosu/Devlet Bonosu: Devletin, kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile çıkarttığı borç senedidir. Bu tip senetler T.C Hazinesi tarafından TL ya da döviz olarak çıkartılabilir, ve faizlerinin ödenmesi garanti olduğundan dolayı en güvenli bono türleridir.
- Banka Bonoları: Kalkınma ve yatırım bankaları tarafından, borçlu sıfatı ile çıkartılan senetlere banka bonosu denir. Halka arz edilecek olan banka bonolarının vadesi 60 – 360, tahsilli satılacak olanların vadesi ise 15 – 360 gün arasındadır.
- Altın, Gümüş, Platin Bonoları: Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası(Eski adı ile İstanbul Altın Borsası) üyesi bankalar ya da kıymetli maden aracı kurumları tarafından, kıymetli maden cinsinden çıkartılan senetlerdir. Bu borç senetlerinin, iskontolu, ya da iskontosuz olarak satılabilmesi mümkündür.
- Finansman Bonoları: Anonim ortaklık statüsündeki bankalar, büyük firmalar, finans kuruluşları tarafından ihraç edilen borç senetleridir. Bunlar, genel olarak, işletmelerin kısa vadeli fon ihtiyacına cevap vermek amacı ile kullanılırlar. Finansman bonolarının geri ödeme süreleri, en fazla dokuz ay olarak belirlenmiştir.