Vadeli İşlemler(forward sözleşmesi) , ileri bir tarihte söz konusu olacak herhangi bir malın vadesi, fiyatı ve miktarı bugünden belirlenerek sözleşmeye bağlandığı işlemler veya sözleşmeler olarak tanımlanmaktadır. Vadeli işlemler her türlü mal ve piyasa için söz konusu olabilecek işlemlerdir bununla beraber vadeli sözleşmeler genellikle faiz üzerine yapılır. Vadeli işlem sözleşmelerinin fiyatlaması temelde “Taşıma Maliyeti Modeli”ne dayanır. Bu model esas olarak finansal olmayan ürünler üzerine düzenlenerek vadeli sözleşmelerin değerinin tespitinde kullanılır. Vadeli işlemlerde sözleşmenin yapıldığı anda ilke olarak herhangi bir ödeme yapılmaz. Öngörülen teslim ve ödeme süresi genellikle bir yıldan kısadır. Vadeli işlem piyasaları ve standart veya gelecek işlem piyasaları gelecekte ortaya çıkabilecek risklerin ortadan kaldırılmasına hizmet ederler. Örneğin, vadeli döviz sözleşmelerinde fiyatlar önceden kararlaştırıldığı için yatırımcılar öngörülen kur riskine karşı önceden korunurlar. Vadeli işlemler peşin işlemlere göre daha fazla risk taşırlar. Vade uzadıkça risk artar. Vadeli işlemlerde fiyatı belirleyen birçok faktör bulunmaktadır.
Vadeli işlemler merkezi bir pazaryeri olmayan ve bankalarla müşterileri veya broker’lar arasında yapılan işlemlerdir. Taraflar, uydu haberleşme sistemi gibi en hızlı haberleşme kanalları ile sürekli bir iletişim içersindedirler. İlke olarak, ödemeler sınır ötesi fiziki mal veya döviz gönderilmesi ile yapılmaz. Bunun yerine işlemler, ilgili ülkelerdeki banka hesaplarına borç ve alacak kayıtlarının düşülmesi ile yapılır. Vadeli sözleşmeler, standart sözleşmeler değillerdir. Sözleşme tarafları birbirlerini çok iyi tanıyan ve birbirlerine güvenen kişilerdir. Çünkü vadeli sözleşmelerin yerine getirilmesi, tarafların iyi niyetine ve dürüstlüğüne bağlıdır. Bu nedenle, vadeli sözleşmeler üçüncü kişilere devredilmez. Bunun sonucu olarak, vadeli işlem sözleşmelerinin herhangi bir ikincil piyasası yoktur. Vadeli sözleşmeler, standart sözleşmeler olmadıklarından taraflar sözleşmeler ile ilgili unsurları, tüm ayrıntıları istedikleri gibi belirleyebilirler. Vadeli sözleşmelerde işlemin yapılması için aracıya gerek yoktur. Bu nedenle, aracı kuruluşlara komisyon ödemesi yapılmaz. Vadeli sözleşmelerde sözleşmenin gerçekleşme anına kadar tarafların birbirlerine ödeme yapmaları söz konusu değildir. Vadeli işlemler genellikle her türlü malla ilgili olarak yapılabilir;
- Vadeli döviz işlemleri; dövizin ulusal para karşılığında gelecekte belirli bir tarihte teslim edilmek şartıyla alımı veya satışı için bugünden yapılan sözleşmelerdir. Vadeli döviz piyasaları genellikle kişilere ileri bir tarihte bugünden döviz kuru garantisi sağlar. Vadeli piyasaların kurumları olan bankalar ve brokerlar, arz ve talebi dengelemeye çalışırlar. Vadeli döviz işlemlerinde uygulanan kurlara vadeli teslim kuru denir. Bu kurlar cari kurlardan farklıdır. Eğer vadeli kur, cari kurdan yüksekse aradaki farka forward pirimi denir. Vadeli kur cari kurdan düşükse aradaki farka forward kur iskontosu denir.
- Vadeli faiz sözleşmeleri; gelecekte bir tarihte tahmini miktarlardaki mevduat ve kredilerin faizlerini aynı noktada tutan sözleşmelerdir. Genellikle vadeli sözleşmeler döviz üzerine yapılırken, faiz riskinden korunmak amacı ile vadeli sözleşmeler de yapılabilir. Vadeli faiz sözleşmelerinde taraflar belirli tutardaki anaparayı ileri bir tarihte belirli bir süre için uygulanacak faiz oranı üzerinde anlaşırlar. Bu orana forward faiz oranı denir. Forward faiz anlaşmaları ile forward döviz anlaşmaları arasında önemli bir farklılık yoktur. Forward faiz sözleşmelerini yapanların amacı kendilerini ilerideki faiz değişmelerine karşı korumaktır. Burada kredi kullanan işletme kendisini gelecekteki faiz artışlarına karşı korumaya çalışırken, kredi veren taraf ise gelecekteki faiz düşüşlerine karşı korunmaya çalışmaktadır. Faiz forward sözleşmesini satan taraf, faiz oranlarındaki değişimeden kaynaklanan zarara karşı korunmayı hedefler.